Dan Gadarn Goncrit - Mihangel Morgan

Dyma lyfr arall gan Mihangel Morgan. Dw i'n hoff iawn o'i waith a'i arddull unigryw - amrywiaeth o gymeriadau eithaf od, a'r hiwmor sy'n goleuo'r llyfr. Meistr o ddisgrifiad yw Mihangel Morgan, yn rhoi cnawd ar bob person a phob sefyllfa. Ydy ei storïau’n gredadwy? Nage wir, ond pa ots? Mae cymaint o hwyl yn ei ddarllen.

Mae'r nofel dipyn o ddirgelwch. Cael merch fach ei lladd mewn damwain ond does neb yn gwybod pwy oedd hi, neu pam oedd hi ar y ffordd yn y nos. A beth sy'n digwydd gyda phobl ryfedd yn y dref? Mae Mihangel Morgan yn gweu plot cymhleth sy'n cysylltu pawb a phopeth mewn cadwyn. Mae'n llawn of hiwmor ond hefyd pathos a thristwch. Cefais i fy machu tan y dudalen olaf.

Y Teyrn - Gareth W Williams

Daeth Gareth W Williams i siarad â ni yn y dosbarth Cymraeg mis diwethaf. Siarad am y broses o ysgrifennu nofel oedd e, a phenderfynon ni brynu ei nofel ditectif Y Teyrn i ddarllen fel dosbarth.

Mae straeon ditectif wedi bod gyda ni ers canrifoedd ond mae'r arddull yn newid trwy'r amser. Sherlock Holmes, Hercule Poirot, Inspector Morse, ac yn ddiweddar mae'r Gwyll a Nordic Noir i'w weld ar y teledu. Y llynedd darllenon ni  Noson yr Heliwr gan Lyn Ebenezer roedd nofel o'i hoes. Dyn ni'n disgwyl pethau mwy credadwy ac ar ôl wel cymaint ar y teledu dyn ni disgwyl disgrifiadau sy'n dod â'r tirlun yn fyw.

Mae Gareth W Williams yn dosbarthu gyda chymeriadau real a delweddau cryf o'r ardal. Adeiladwyd y stori'n ofalus a gydag arddull sy'n gwneud i ni ddarllen mwy.

Dw i'n edrych ymlaen at lyfr nesaf y gyfrol.

Atyniad - Fflur Dafydd

Dyma stori gan gantores ac awdur Fflur Dafydd, enillydd y fedal ryddiaith yn 2006.Stori wahanol yw hon, er mewn rhai ffyrdd tebyg i lyfrau Cymraeg arall fel Saith Oes Efa a Blasu, gan fod llais gwahanol yn dweud pob pennod. O'r crynodeb ...

Ynys Enlli yw prif gymeriad y nofel hon - yr ynys a'i hatyniad sy'n rheoli llanw a thrai teimladau'r cymeriadau lliwgar, yr ynyswyr, ymwelwyr ac awduron ddaw i'r ynys am gyfnod byr i chwilio am ddihangfa, llonyddwch a serch. Yng nghwmni un o'r awduron preswyl ceir darlun cyfareddol o ddylanwad yr ynys ar bobl a'u breuddwydion ...

Mae'r nofel yn archwilio bywyd yr ynys mewn cymuned fach, y perthnasau, y tensiynau ac yn y cefndir yr ynys ei hunan a'i bywyd gwyllt sy wedi parhau am filoedd o flynyddoedd. Mae rhai pethau yn fy atgoffa i o fy amser yng nghymuned Lee Abbey yn Nyfnaint yn y 1990au (pan o'n i'n ifanc a'r gwynt yn chwythu trwy fy ngwallt brown cyrliog ...)

Gorffennais i'r llyfr hwn ar wyliau ym Môn sawl wythnos yn ôl ac roedd darllen gwyliau da iawn. Dim ond 159 tudalen.

Arwyddion yr Adegau

Aethon ni ar wyliau i Ynys Môn a Gwynedd eleni, ardal enwog am ei Chymreictod. Yn y gorffennol dw i'n cofio lot mwy o Gymraeg ond clywais i lai y tro yma. Llwyddais i archebu cinio yn Gymraeg (dim ond unwaith) ond byddai rhai pobl yn siarad Cymraeg "only if I 'ave to". Siomedig.

Syndod mawr i fi oedd yr arwyddion answyddogol. Doedd dim llawer yn Gymraeg ac roedd lot o sillafu diddorol. Dyma ni ym Mhorthaethwy. Gardd Cwrw, Cewri, Cyri, Gyrru?

Ym Meddgelert dych chi'n gallu prynu hufen iâ arbennig. Blasus dros ben - cefais i sorbet cyrens duon - a dw i'n siŵr bod yr hufen yn dod o wartheg duon Cymreig.

Gyrron ni o Gaernarfon i Feddgelert, heibio hostel ieuenctid Snowdon Ranger ac ar y map mae lle o'r enw Caeaugwynion. Wel mae'n amlwg bod caeau yn wyrdd, nid yn wyn heblaw ym mis Ionawr. Dych chi'n gallu clywed y plant ar ddechrau'r llwybr yn dweud "O Dad, oes rhaid i ni ddringo'r mynydd fan'na?" felly dwi'n meddwl bod camdreiglad yw e a dylai bod Caeau Cwynion.

Mwy o Lyfrau

Ar ôl wythnosau o ddarllen gyda Blasu dyma rywbeth ysgafnach, cwblhau mewn cwpl o ddiwrnod. Mae'n dweud y stori ei brwydr yn erbyn salwch difrifol (a gordewdra) a'i benderfyniad i ddychwelyd i seiclo. Llyfr diddorol, er erbyn y diwedd mae gormod o restrau - ei hof seiclwyr, ei hof lleoedd ar y Tour de France, ayyb.

Roedd fy merch yn tacluso'i silff llyfrau ac yn wneud tomen o'i hen lyfrau ysgol gynradd. Ymhlith yr hwn oedd Cês Hana, stori wir am ferch Iddewig ifanc o Tsiecoslofacia yn ystod yr ail ryfel byd. Mae cyfarwyddwraig amgueddfa'r holocost yn Siapan yn derbyn y cês o amgueddfa Auschwitz, ac mae'r llyfr yn dweud am ei hymdrechion i ddarganfod hanes perchennog y cês yn 2000, a hefyd stori Hana ei hunan yn y 1940au. Anelwyd at blant yw'r llyfr hwn, ond mae e o ddiddordeb i bawb ac yn addas i ddysgwyr hefyd.

Un o'r pethau mwyaf pwysig wnaethon ni yn y dosbarth dros y ddwy flwyddyn ddiwethaf oedd darllen llyfrau go iawn. Dweud y gwir do'n i ddim yn darllen yn aml, hyd yn oed yn Saesneg, a dw i ail-ddarganfod y pleser. Nofelau cyfoes yw'r rhai o'n i wedi bod yn darllen yn y dosbarth: Craciau gan Bet Jones a Rhwng Edafedd gan Lleucu Roberts, y ddau enillodd gwobrau llenyddol. Darllenon ni hefyd Noson yr Heliwr ond dyn ni ddim yn sôn amdano. I ddechrau roedd darllen yn Gymraeg yn anodd iawn, ond mae'n dod yn haws. Dw i'n ceisio darllen heb eiriadur, dyfalu y rhan mwyaf o eiriau anghyfarwydd a jyst symud ymlaen. Weithiau dyw pethau ddim yn wneud synnwyr o gwbl ac wedyn dw i'n edrych yn y geiriadur. Mae'r ymarfer yn talu yn dda; mae llawer mwy o hyder 'da fi bellach a dw i'n mwynhau llyfrau Cymraeg go iawn.

Ffeindiodd 'ngwraig nifer o lyfrau Cymraeg mewn rhyw siop elusen tua blwyddyn yn ôl, felly ar hyn o bryd dw i'n darllen Atyniad gan Fflur Dafydd, enillydd gwobr hefyd. Dw i ddim ond gorffen y ddwy bennod gyntaf, felly fydd yr adolygiad ddim yn dod mor fuan. [Gair i'r gall: mae'r drefn geiriau'n bwysig iawn yn Gymraeg. Rhyw siop elusen = Oxfam/Barnardos. Siop rhyw elusen = Ann Summers i'r tlodion]

Prynodd hi sawl llyfr eleni o stondinau Y Lolfa a Gwasg Gomer yn Eisteddfod yr Urdd, felly mae rhestr darllen hir 'da fi nawr. Joio, joio. Yr un oedd yn fy nrysu i oedd Bryn y Crogwr. Ro'n i'n meddwl am Jones y Stêm, ond na, lle, nid person, yw'r teitl yn cyfeirio ato fe.

Adolygiad Blasu

Do'n i ddim yn siŵr am y llyfr hwn i ddechrau. Llyfr am goginio, phobi a merched y wawr yw e? Darllenon ni ddetholiad yn y dosbarth ac ar ôl i fi orffen yr ail bennod cefais i fy machu.

Mae'r stori'n dechrau yn 2010 gyda Pegi yn ei pharti pen-blwydd 80 oed yn meddwl nôl am ei bywyd, ac yn ogystal â chofion hapus mae'n amlwg bod cysgodion tywyll yn llechu yn y cefndir hefyd. Wedyn dyn ni'n mynd nôl i 1937 pan oedd hi'n 7 oed ac mae gweddill y llyfr yn dweud ei stori hi.

Nid yn ei geiriau ei hun dywedir y stori ond gan sawl person oedd yn bwysig yn ei bywyd, pob pennod gan berson gwahanol. Trwy sawl llais a dros 80 mlynedd dyn ni'n dysgu hanes Pegi ac yn gweld bywyd mewn cymuned wledig yng ngogledd Cymru. Mae pob pennod yn dechrau gyda rysáit, rhyw fath o fwyd oedd yn bwysig iddi, neu sy'n ei hatgoffa hi o'r gorffennol.

Mae Manon Steffan Ros wedi creu nofel unigryw, ac mae ei sgil mewn gwehyddu edafedd y stori yn amlwg. Enillodd hi lyfr y flwyddyn yng nghategori ffuglen gyda Blasu yn 2012 ac mae'n hawdd gweld pam. Weithiau dw i'n gripped gan stori antur neu dditectif ond prin gan stori fywgraffyddol. Mwynheais i bob tudalen a gallwn i ddim stopio darllen.

Prin iawn hefyd, mae stori wreiddiol Cymraeg wedi cael ei chyfieithu i Saesneg, a dw i'n meddwl am brynu The Seasoning i 'nhad yn Lloegr.

Caneuon Cymraeg ar y Maes

Roedd y gantores Kizzy Crawford yn perfformio yn Eisteddfod yr Urdd eleni. Cafodd hi ei bwcio i berfformio yn sioe'r noswaith ond roedd hi ar y maes trwy'r dydd. Roedd hi'n canu tu allan i babell S4C pan welais i hi'n gyntaf. Doedd dim llawer o bobl yn aros i'w wylio yn anffodus ond canodd hi set o'i chaneuon ei hun, dim ond hi a'i gitâr.

A dyna sut mae hi'n perfformio fel arfer. Weithiau mae band gyda hi, ond ar lwyfan Glastonbury y llynedd perfformiodd hi ar ei phen ei hunan gyda gitâr a looper, ffaith yn fwy hynod achos dim ond 17 oed oedd hi ar y pryd.

Dw i'n dwlu ar weld sgiliau o gerddorion ardderchog. Yn ogystal â'i llais gwych mae hi'n gitarydd galluog sy'n defnyddio amrywiaeth o dechnegau ar y gitâr i gael seiniau gwahanol, ac yn adeiladu haenau o sain gyda'r looper. Mae'r clip 'ma'n dangos y canlyniadau, recordiwyd yn fyw.

Mae mwy o dracs ar gael am ddim ar SoundCloud gyda'i band. Dw i'n argymell Brown Euraidd gyda dylanwadau Jazz ac Enaid.

Urdd Gobaith Cymru

Ymwelais i ag Eisteddfod yr Urdd dros yr hanner tymor eleni. Ro'n ni'n arfer mynd yn flynyddol pan oedd y plant yn iau ond dw i ddim wedi bod yna ers sbel. Profiad gwych oedd e, a dw i'n argymell ymweliad os oes modd i chi yn y dyfodol.

Mae'r Eisteddfod yn beth unigryw i Gymru a does dim byd yn debyg yn Lloegr i'w chymharu. Lle i ddathlu diwylliant Cymreig; lle mae'r famiaith yn cael ei siarad ymhobman; lle mae'r plant yn siarad yn gyffrous ar y maes ar ddiwrnod allan gyda'u ffrindiau; efallai jyst lle i ddathlu bod yn Gymro.

Aeth cystadlu mewn ysgolion allan o ffasiwn am sbel. Pan mae rhywun yn ennill, mae rhywun arall yn colli, a ddylai plant byth golli rhag ofn bod nhw'n dod yn ddigalon, meddai rhai. Sothach! Mae bywyd ei hunan yn gystadleuaeth ac mae'n rhaid i bawb ymdopi gyda'r ffaith 'na.

Mae rhai o'r cystadlaethau unigol angen safonau uchel dros ben er mwyn cyrraedd y llwyfan. Edrychwch ar yr unawd piano, neu linynnol eleni ar S4C Clic i weld y dalent anghredadwy o blant yng Nghymru. Ond mae lot o gystadlaethau yn angen rhywbeth gwahanol. Gyda grŵp llefaru, corau, cân actol, dawnsio gwerin ayyb, y peth pwysicaf yw gweithio fel tîm, dilyn yr arweinydd, canolbwyntio a chwarae'ch rhan. Dyna sgiliau pwysig i bawb yn y byd real. A does dim rhaid bod yn gantor gwych, yn ddawnsiwr arbennig, yn beldroediwr medrus neu'n athrylith fathemategol. Mae pawb yn gallu cymryd rhan, nid y mwyaf galluog yn unig.

Mae llawer o hwyl mewn cymryd rhan, mewn paratoi, mewn gweithio'n galed ar rywbeth. Mae ennill yn bwysig ond mae ceisio yn bwysicach. Os dych chi ddim yn ennill, wel dim ots. Mae angen i ni i gyd dysgu sut i geisio, eto ac eto, achos dyw bywyd ddim yn un gyfres hir o lwyddiannau. Wel nid i fi ac nid i unrhyw un dw i'n nabod.

Weithiau pan dw i wedi cael llond bol o fywyd ac yn teimlo'n flinedig, dw i'n edrych at y plant 'ma ac mae'r brwdfrydedd yn fy ysbrydoli fi unwaith eto. Daliwch ati, blant! Chi yw gobaith Cymru.

Fy Arwres Newydd

Gwleidyddiaeth Gymraeg, nofelau Cymraeg, hanes Cymraeg. Ble mae'r wyddoniaeth, ble mae'r beiriannaeth? Dw i angen arwr (ac arwres)!

Dyna ni, mathemategydd, peiriannydd ac athrolith Fictoriaidd Charles Babbage, creadwr y cyfrifiadur mechanaidd cyntaf.

Roedd Babbage yn gymeriad diddorol. Yn ei amser sbar roedd e'n arfer darllen log tables er mwyn siecio eu cywirdeb (trist) ac roedd e'n grac iawn achos y camgymeriadau. Penderfynnodd e greu peiriant i gyfrifo'r rhifau yn lle defnyddio pensil a phapur. Derbynnodd e £17,000 o'r llywodraeth i greu Difference Engine No. 1, peiriant 25,000 o ddarnau ac yn pwysau 15t. Ond roedd problemau a dadlau, a dechreuodd e weithio ar Difference Engine No. 2 heb orffen rhif 1. Collodd y llywodraeth hyder a derbynnodd e ddim byd mwy o arian, felly chafodd rhif 2 ddim ei adeiladu (tan 1991, mwy na chanrif ar ôl ei farwolaeth, pan adeiladdodd yr Amgueddfa Gwyddoniaeth un newydd yn defnyddio cynlluniau gwreiddiol Babbage). Ond oedd prosiect newydd gyda fe, yr Analytical Engine. Y gwahaniaeth bwysig y tro yma oedd punch cards er mwyn rhaglenni y peiriant. Fel arfer - stori bywyd Babbage - cafodd e erioed ei adeiladu.

Yn ogystal â'r cyfrifiaduron mecanaidd, roedd diddordeb gyd Babbage mewn seiffrau ac yn ystod y rhyfel Crimea, llwyddod e dorri y Vigenère Cypher. Mae'n debyg iawn i Alan Turing, athrolith 20fed canrif, oedd yn torri Enigma a chreuodd syniadau y cyfrifiadur modern.

Ymgyrchydd oedd e hefyd, yn erbyn cerddoriaeth y stryd, hoop rolling a pobl meddw sy'n torri ffenestri. Charles Babbage, peiriannydd, mathemategydd, athrolith a phoen yn y pen-ôl.

Cafodd e dipyn o sidekick - Augusta Ada King, Countess of Lovelace, sy'n cael ei nabod fel Ada Lovelace, arwres annhebygol a'r rhaglennydd gyntaf.

Ganwyd Ada ym 1815, plentyn yr Arglwydd Byron, y bardd enwog. Gwahanodd Byron a'i wraig mis yn hwyrach a welodd e erioed ei ferch eto. Hyrwyddodd mam Ada ddiddordeb mewn mathemateg er mwyn osgoi'r gwallgof ei thad y bardd, ac fel oedolyn gweithiodd Ada gyda Babbage.

Cwrddodd y ddau trwy eu ffrind Mary Somerville, mathemategydd hefyd. Dangosodd Babbage iddi'r prototype o'r Difference Engine a chafodd hi ei bachu. Ysgrifennodd hi erthygl yn cynnwys set o nodiadau oedd yn esbonio'r Analytical Engine, a hefyd algorithm i gyfri rhifau Bernoulli, y rhaglen gyfrifiadur cyntaf. Ni chafodd y rhaglen ei phrofi achos cafodd y peiriant erioed ei adeiladu, ond byddai hi wedi gweithio yn ôl dadansoddwyr.

Buodd hi farw yn 36 oed o gancr, ond dyn ni'n ei chofio hi mewn nifer o ffyrdd. Cafodd yr iaith rhaglenni Ada ei henwi mewn anrhydedd iddi. Pan sefydlodd Limor Fried, peiriannwraig electroneg, ei chwmni Adafruit Industries roedd hi'n defnyddio'r llysenw ladyada, i gofio ei harwres.

Wel, diddorol iawn ond ble mae'r hwyl? Ffeindiais i safle wefan Sydney Padua, arlunydd disgleirio ac awdur y Steampunk nofel graffeg, The Thrilling Adventures of Lovelace and Babbage. Gwaith arbennig yw hynny, yn ddoniol ac yn ddiddorol. A dyna ble ffeindiais i gysylltiad i Gymru.

Clywodd Ada y telynor John Thomas pan oedd e'n 12 oed ac yn canu'r delyn deires. Adnabyddodd hi ei dalent a chynigodd hi dali am dri chwarter ei addysg yn Academi Frenhinol Cerddoriaeth yn Llundain.

Felly, dyna ni: Ada Lovelace, arloeswraig gyfrifiadur, cefnogwraig diwylliant Cymreig ac arwres gyffredinol ei hoes.

Haerllugrwydd y Democratiaid Seisnig

Cawson ni air newydd yn y dosbarth - haerllug - felly roedd rhaid i fi ei ddefnyddio rhywsut. Cyfle perffaith ... derbynon ni daflen etholiad o'r Democratiaid Seisnig yr wythnos hon, gydag un polisi yn unig - symud Sir Fynwy nôl i Loegr. Yn ei ôl nhw symudwyd Sir Fynwy o Loegr i Gymru yn 1974 ac maen nhw'n ymgyrchu am refferendwm ar statws y sir.

Dw i wedi clywed am yr anhrefn am statws y sir, ond beth yw'r hanes? Yn ôl fy ffrind Wikipedia roedd Sir Fynwy yn bendant yn rhan o Gymru tan yr 16eg canrif. Yn 1535 dangosodd y ddeddf taw "in the country or dominion of Wales" yw Sir Fynwy. Ond yn 1542 rhifwyd 12 sir o Gymru yn y ddeddf a chafodd Sir Fynwy ei gadael allan o'r rhestr. Riportiodd y sir yn uniongyrchol i San Steffan yn lle'r llys mawr Cymru. Ond yn ôl ysgrifenwyr o'r cyfnod cafodd y sir ei ystyried fel rhan o Gymru. Yn yr eglwys cafodd rhan fwyaf yr ardal ei chynnwys mewn esgobaeth Llandaf.

Yn 17eg canrif cafodd llys Sir Fynwy ei gynnwys mewn cylchdaith Rhydychen yn lle cylchdaith De Cymru ac ar ôl hynny cafodd y sir ei ystyried fel rhan o Loegr yn y gyfundrefn cyfraith. Ond lle roedd cyfreithiau gwahanol yng Nghymru, fel arfer cafodd Sir Fynwy ei enwi hefyd - Wales and Monmouthshire. Doedd dim ots gyda'r bobl achos doedd dim llawer o effaith arnyn nhw. Ysgrifennodd George Borrow yn 1862:

Monmouthshire is at present considered an English county, though certainly with little reason, for it not only stands on the western side of the Wye, but the names of almost all its parishes are Welsh, and many thousands of its population still speak the Welsh language.

Yn yr 20fed canrif daeth cenedlaetholdeb yn uwch ar yr agenda ac achosodd statws y sir fwy o broblemau. Ar y diwedd yn 1972 pasiwyd deddf newydd i sicrhau bod Sir Fynwy yn rhan o Gymru, yn effeithiol o 1974.

Mae'r Democratiaid Seisnig yn protestio'r penderfyniad ac yn galw am refferendwm. Nid am Sir Fynwy modern maen nhw'n siarad ond am yr hen sir hanesyddol yn cynnwys Torfaen, Blaenau Gwent, Casnewydd a dwyrain Caerdydd a Caerffili. Ar eich beiciau, Democratiaid Selsig!

Ro'n i'n trafod y peth gyda Meic yn Noson Cyri yng Nghendl. Penderfynon ni am brawf o Gymreictod: os oes enw Cymraeg mae'r lle'n rhan o Gymru. Y Fenni: rhan o Gymru, Cwmbrân: rhan o Gymru, Trefynwy: rhan o Gymru.

Ond mae'r ymerodraeth yn ychwanegu nawr. Bryste, Llundain, Efrog Newydd ... all your base are belong to us.

Adolygiad Saith Oes Efa

Llyfr arall o Lleucu Roberts, enillodd fedal ryddiaith yn yr Eisteddfod Genedlaethol y llynedd. Mae'r llyfr hwn yn hollol wahanol o'r un dyn ni wedi bod yn darllen yn y dosbarth, Rhwng Edafedd. Nid nofel yw hon ond casgliad o saith stori fer, pob un am fenyw neu ferch am adeg o fywyd gwahanol. Mae'r teitl yn cyfeirio at yr araith Seven Ages of Man gan Shakespeare sy'n disgrifio'r adegau o fywyd dyn.

Mae'r storïau'n siarad am ferch mewn ysgol gynradd, merch mewn ysgol gyfun, dynes ifanc, mam newydd, ffermwraig, menyw ganol oed a hen ddynes sy'n marw yn yr ysbyty.

Mae pob un yn cael ei ysgrifennu yn y person cyntaf gydag iaith lafar, iaith o bedwar ban Cymru. Dyw hi ddim mor hawdd i ddysgwyr ac roedd rhaid i fi dreulio tipyn o amser ail-ddarllen ar ddechrau pob pennod er mwyn cael y jyst o'r dafodiaith. Ond ar ôl sbel daith popeth yn haws - tan y bennod nesaf.

Mae'r iaith yn ddiddorol iawn achos yr ardaloedd gwahanol a hefyd achos yr oedran a'r sefyllfa pob cymeriad. Mae'r ferch ysgol o Ferthyr ym mhennod 2 yn defnyddio llawer o Wenglish; mae pennod 3 yn dechrau gydag iaith farddol a lenyddol iawn, ond (yn ffodus i fi) yn newid nôl i'r iaith gyffredin.

Ro'n i wedi drysu ym mhennod 4 ble mae'r fenyw yn cyfeirio at yr elen (the leech). Doedd dim ar ôl ail-ddarllen y dudalen gyntaf sawl gwaith sylweddolais i fod hi'n siarad am ei babi, heb enw eto.

Mwynheais i'r llyfr ond roedd e'n waith caled i fi, mwy nag oedd Rhwng Edafedd, achos bod yr iaith yn newid bob pennod ac roedd rhaid i fi diwnio i mewn bob tro. Ymarfer da wrth gwrs, ac ar ôl sawl tudalen byddai'r dafodiaith newydd yn dechrau llifo yn fy mhen unwaith eto.

Safleoedd ac Aps Cymraeg

Sawl wythnos yn ôl soniais i am Cysill ar-lein ac Ap Geiriaduron. Beth arall sydd ar gael?

Safle newydd gan Lywodraeth Cymru i hyrwyddo'r iaith yw cymraeg.llyw.cymru gyda'r pennawd "Byw Dysgu Mwynhau". Mae tudalen newyddion ar gael gyda rhestrau o foreau coffi, clybiau darllen ayyb. Hefyd gwelais i dudalen Gwella dy Gymraeg gyda chysylltau i safleoedd o ddiddordeb i ddysgwyr.

Dyn ni wedi clywed cymru.fm yn y dosbarth. Gwasanaeth gerddoriaeth ar-lein, gyda phopeth yn Gymraeg. Mae ap Android ac iPhone hefyd.

Mae llawer o ddiddordeb i'w weld ar BBC Cymru Fyw ac mae ap ar gael hefyd. Storïau newyddion, cylchgrawn, etholiad. Mewn gwirionedd mae'r safle yn debyg iawn i safle newyddion, ond mae'r erthyglau yn y cylchgrawn yn benodol i Gymru, nid cyfieithiadau o erthyglau Saesneg.

Cymreigio'r We!

Ers 1af Mawrth 2015, Dydd Gwŷl Dewi, mae enwau parth (domain names) newydd i Gymru. Yn ôl Golwg360 cofrestrwyd 1000 o enwau yn yr awr gyntaf a 5000 yn y 24awr cyntaf. Mae'r hen enwau parth yn gweithio o hyd, ond nawr gallech chi fynd i www.s4c.cymru, www.urdd.cymru, wru.cymru, ayyb.

Mae Cymdeithas yr Iaith wedi cofrestru cymdeithas.cymru ond ar ôl glicio ar y linc mae hi'n troi'n ôl i cymdeithas.org. Pwy sy'n hyrwyddo'r iaith nawr? Cwestiwn i Jamie Bevan wythnos nesaf ...

[31 Mawrth: mae cymdeithas.cymru yn gweithio nawr]

Beth am y llong enfawr eisteddfod.cymru? Mae hi'n dod ... mewn munud ... wedi cofrestru ddoe, dim byd yn gweithio eto. Tipyn yn hwyr i'r parti ond erbyn 2016 bydd popeth yn hedfan.

Cwys Cymraeg

Sut dyn ni'n dysgu iaith? Beth sy'n digwydd pan dyn ni'n clywed neu ddarllen yn yr ail iaith? Siŵr o fod mae pob un ohonynt yn wahanol.

Yr wythnos hon ro'n ni'n gwrando ar Pigion yn y dosbarth ac roedd dau glip, un gyda Si Naylor, dysgwr oedd yn siarad yn rhugl ond gyda llawer o eiriau Saesneg am ddringo mynyddoedd ac un gyda Betsan Powys yn siarad yn gyflym am ddigwyddiad er cof T Llew Jones. Pa un oedd yn haws i'w ddeall?

Dim syndod, roedd well gyda'r rhan fwyaf y Sais. Syndod mawr, roedd well gyda fi Betsan. Yyy? Fel arfer dw i'n stryglo gyda gwrando, a dweud y gwir deallais i ddim popeth o Betsan, oedd yn siarad fel machine gun. Ddylai Si ddim wedi bod yn haws i'w ddeall? Oedd y geiriau Saesneg ddim yn help? Ydw i'n rhai math o purist? A beth yn y byd yw'r llun 'ma.

Cwysi, furrows. Yn fy meddwl mae cwys ddwfn o Saesneg a chwys ysgafn o Gymraeg. Mae dilyn y cwys Saesneg yn hawdd iawn ond dw i'n cydbwyso yn ofalus yn y cwys Cymraeg. Unrhyw broblem, un gair cyfarwydd Saesneg a dw i'n cwympo'n ôl i'r cwys ddwfn Saesneg. Felly gyda Si ro'n i'n meddwl yn Saesneg, yn trio cyfieithu'r Gymraeg ac yn methu achos roedd e'n siarad yn gyflym. Gyda Betsan roedd y Gymraeg yn golchi ar fy ôl i; dim ond cael y jist o'n i, ond gallwn i aros yn y cwys Cymraeg.

Peidiwch gyfieithu, dyna beth maen nhw'n dweud. Haws dweud na gwneud ond dw i'n gweithio arno. I'r gad!

Cyfri Defaid

Hen gyfundrefn rifau draddodiadol - rhywbeth sy'n bodoli yn unig i fod yn hunllef i ddysgwyr, ac fel y treigladau, rhywbeth yn unigrhyw i'r Gymraeg. Dyna sut mae pethau yn ymddangos weithiau, ond dyw e ddim yn gywir.

Mae'r gyfundrefn yn un hen, ond nid yn unigrhyw o gwbl. Mae'n cael ei defnyddio mewn nifer o ieithoedd ledled y byd, hyd yn oed yn Saesneg. Cafodd ei henwi Vigesimal ar ôl y gair Lladin Vicesimus (ugeinfed). [Diolch i Chris Chetwynd, gramadeg-gi arbennig, am y wybodaeth hon]. Y peth rhyfeddaf yw bod un o'r ieithoedd mwyaf cyson yw'r Gymraeg.

Saesneg: 1-20 vigesimal, 21-100 decimal. Dyn ni'n dweud fourteen yn lle tenty four.
Ffrangeg: 1-20, 60-100 vigesimal, 21-59 decimal. Maen nhw'n dweud soixante-quinze (75), quatre-vingt (80). Ond yn Ffrangeg Gwlad Belg a'r Swistir maen nhw'n dweud septante (70) a nonante (90).
Daneg: Llawer o hwyl! 56 = seksoghalvtreds six and [two score plus] half [of the] third (score). 56th = seksoghalvtredsindstyvende. Hei, mae'r Gymraeg yn easy peasy!

Mae'r cymysged yn parhau mewn ieithoedd eraill: Georgia, Albania, Basque, Slovenia, rhai yn Affrica, Inuit a'r hen ieithoedd Aztec a Maya.

Dyn ni ddim yn dioddef ar ein pennau ein hunain. Yn ddiolchgar mae plant yn yr ysgolion nawr yn defnyddio'r gyfundrefn gyfoes. Mae hynny yn beth da achos dyw'r gan un ar bymtheg ar drigain trombôn yn y parêd mawr ddim yn gweithio yn dda iawn yn fy marn i.

Adloniant Ddydd Gŵyl Dewi

Ymunais i Gyfeillion Y Fenni eleni am eu cinio blynyddol yng Nghlwb Golff Sir Fynwy. Achlysur hyfryd oedd hi: 68 o bobl dw i'n meddwl, pawb yn siarad Cymraeg a bwyd gwych.

Ond yr uchafbwynt i fi oedd yr adloniant ar ôl cinio. Daeth y delynores Bethan Nia i berfformio nifer o ganeuon gwerin. Roedd llawer o'r caneuon yn gyfarwydd iawn achos mae pawb yn canu Ar Lan y Môr, Bugeilio'r Gwenith Gwyn, Ym Mhontypridd ayyb. Ond nid trefniannau traddodiadol oedd yr hyn i gyd. Mae Bethan yn cyfansoddi ei threfniannau ei hun ac maen nhw'n swnio'n fwy ffres. Dw i'n ffan o'r grŵp werin Alaw ac mae'r un sŵn gyda nhw, gyda cross rhythms a weithiau tipyn o dywyllwch.

Roedd John Thomas, telynor i'r Frenhines Fictoria, yn gyfrifol am lawer o'r trefniannau dyn ni'n clywed heddiw. Maen nhw'n gymhleth ac yn blodeuog, bwriedir i ddangos sgil o'r canwr, ac maen nhw'n hyfryd. Ond gyda'r trefniannau hyn dw i'n meddwl bod ni'n dychwelyd i galon y gerddoriaeth.

Os oes cyfle i chi glywed Bethan, neu Alaw, dw i'n gallu argymell y ddau yn uchel.

Adolygiad Mr Blaidd gan Llwyd Owen

Gwelais i ddarn o'r nofel hon ym mhrawf ddarllen arholiad uwch 2014 a mwynheuais. Mae'r stori'n dweud am ferch sy'n mynd i Gaerdydd o fferm ei rhieni i chwilio am ei chwaer sy wedi diflannu'n llwyr sawl wythnos gynt. Ar ei thaith dyn ni'n cwrdd â llawer o gymeriadau diddorol - heddweision, gwerthwyr cyffuriau, puteiniaid ac y Maer - pobl gyda hanesion lliwgar a chyfrinachau tywyll.

Mae lot o droeon yn y plot ac mae'r stori yn cadw'r sylw tan y tudalen olaf. Mae digon o hiwmor a digon o dywyllwch hefyd.

Mae'r nofel yn addas i ddysgwyr uwch, yn enwedig i ni yn y De, achos mae hi'n defnyddio iaith a thafodiaith Caerdydd, ac mae'n iaith fodern a dim rhy lenyddol. Mae rhai o'r Cymry yn y nofel yn stryglo gyda'r iaith hefyd:

"... gofynnwch iddo fy ffonio cyn gynted â bo modd ..."
"Cyn gynted â bo beth, luv?"
"ASAP."
"O, iawn, dim probs."

Dw i'n argymell y nofel yn uchel. Mae hi ar gael o Amazon mewn print neu i Kindle, ac o safle'r Lolfa. Dych chi'n gallu llawrlwytho'r hen bapur arholiad sy'n cynnwys y darn o safle CBAC i gael blas o'r nofel.

Bydda i'n prynu un arall gan Llwyd Owen yn fuan.

Problemau'r Byd Cyntaf

Roedd 'ngwraig yn gweithio ar y cyfrifiadur neithiwr ac yn sydyn clywais i ebychiad "O ... ymmm ... help!". Roedd hi wedi defnyddio rhyw gyfuniad bysell (key combination) hudol, cyfrinachol ar y bysellfwrdd ac roedd y sgrin wedi troi 90 gradd.

Doedd dim syniad gyda hi neu gyda fi beth oedd y bysell hudol, felly roedd rhaid i ni fynd i'r tudalen settings. Symudwch y pwyntydd i'r cornel de uchaf i ffeindio'r Charms Bar. Ond nawr mae'r cornel de isaf.  A dyw'r pad llygoden ddim wedi troi o gwbl. Symud y llygoden i fyny - pwyntydd yn symud i'r dde.

Ar ôl rhai munud gyda'r ddau ohonon ni'n cael cric yn y gwddf a phoen yn y pen ôl cafodd normalrwydd ei adfer.

Yn ôl fy mab [Ctrl-Alt-Up] yw'r ateb. Roedd e'n arfer defnyddio hynny trwy'r amser i drolio ei ffrindiau yn yr ysgol.

Memrise - Magu Cof, Magu Hyder

Mae Memrise yn safle wefan ddefnyddiol iawn, ffordd o ddysgu geirfa newydd. Doedd amau gyda fi i ddechrau ond ar ôl mis dw i'n gallu dweud fod hi'n help mawr i fi gofio geirfa'r cwrs.

Pan ddych chi'n dechrau gyda Memrise, y ffordd gorau yw defnyddio sy wedi cael ei baratoi yn barod. A diolch i Debs, sy wedi mewnbynnu'r holl eirfa o bob un o'r unedau yng nghwrs Uwch 4, mae cwrs perffaith i ni yn y dosbarth. Chwilio am Welsh Uwch 4.

Pan ddych chi'n dechrau ar lefel newydd mae'r safle yn dangos tua 4 geiriau newydd, wedyn dych chi'n eu hadolygu nhw'n syth trwy ddewis o restr (multiple choice). Ar ôl ddysgu sawl grŵp o eiriau mae'r adolygiad yn newid - mae'n rhaid i chi deipio'r geiriau i mewn. Mae'r safle yn cofio pa eiriau sy'n achosi helynt i chi ac yn eu dangos nhw i chi yn fwy aml. Ar ôl dysgu gair mae'r adolygiadau'n dod yn llai aml.

Cyn defnyddio'r safle baswn i'n cofio'r geiriau am sawl diwrnod ond heb adolygu maen nhw'n diflannu'n gyflym. Bellach mae'r cyfrifiadur yn dewis geiriau i fi adolygu. Mae'r gyfundrefn yn gweithio (i fi) yn dda iawn ac mae'n brin i fi anghofio gair yn llwyr nawr. Weithiau mae camgymeriad bach mewn sillafu, ond dim ots.

Dyw hi ddim yn berffaith. Fydd y cyfrifiadur ddim yn derbyn y gair os mae gwahaniaeth bach, e.e. os mae'r gair yn cael ei ysgrifennu fel Rhyfeddu (at) fydd e ddim yn derbyn Rhyfeddu at heblaw'r cromfachau.

Mae'r adolygu yn canolbwyntio ar ddangos y gair Saesneg ac yn gofyn i'r gair Cymraeg. Pan ddych chi'n siarad neu ysgrifennu dyna'r peth gorau. Ond pan ydw i'n darllen Cymraeg, dw i'n gweld gair Cymraeg, dw i'n gwybod dw i wedi ei ddysgu fe, ond mae cysylltiad unffordd yn fy meddwl.

Dw i'n argymell y safle achos dw i ddim wedi ffeindio ffordd well i ddysgu geirfa.

Ar goll yn cyfieithu

Dych chi'n gallu cyfieithu Lost in Translation fel hynny?

Mae'r GIG wedi bod yn moderneiddio. Hwyl fawr i aros mewn ciw, yn gwrando ar hysbysebion iechyd cyhoeddus tan y dderbynyddes yn ateb y ffôn a helo i'r Profiad Ar-Lein newydd sbon sgleiniog! Dewiswch y meddyg, edrych ar restr o apwyntiadau ar gael a chliciwch.

Wedyn, 24 awr cyn yr apwyntiad, byddwch yn derbyn neges e-bost fel 'na:

Appointment Reminder/Cafodd yr apwyntiad ei ganslo

Be' ddigwyddodd? O, dim problem. Dim ond apwyntiad y Welshies sy wedi cael ei ganslo; mae'r apwyntiad yn Saesneg yn iawn. Ha ha, doniol iawn.

Ond dyw hi ddim yn ddoniol. Tasai fy Mam yng nghyfraith wedi derbyn y neges hon, basai hi wedi credu'r neges Gymraeg a fasai hi ddim wedi mynd. Mae'r neges yn y Gymraeg yn hollol glir ac yn hollol anghywir. Beth yw'r pwynt mewn darparu cyfieithiad anghywir, yn enwedig un fydd yn achosi gofid i'r darllenydd?

Mae fy ngwraig wedi derbyn tair neges fel hynny erbyn hyn. Y tro cyntaf cwynodd hi i'r feddygfa leol. Dim diddordeb - "Sorry love, it's the NHS system, not ours. Anyway it's obvious if you look at the English". E-bostiodd hi wales.nhs.uk - dim ymateb. Yr ail dro, e-bostiodd hi Fwrdd yr Iaith - dim ymateb. Ac y tro 'ma? Pwy fydd yn gwrando, a phryd? Efallai pan mae clefyd ar goll yn cyfieithu.

Arholiadur

Dw i'n ymwybodol bod rhai yn ein dosbarth yn gofyn yr un cwestiwn o'n i'n gofyn blwyddyn yn ôl - dylwn i sefyll yr arholiad? Neu pam ddylwn i sefyll yr arholiad? Ro'n i eisoes wedi sefyll arholiad mynediad, sylfaen, canolradd ond roedd y cam nesaf yn un fwy ac i ddechrau ro'n i'n anfodlon. Penderfynais i fynd ati yn y diwedd ac mae'r post hwn yn siarad am y profiad.

Yn gyntaf ro'n i'n poeni am y ffolio. Dyna'r cam mawr yn arholiad uwch sy ddim yn bodoli yn y lefelau is. Un o'r opsiynau roedd rhaid i fi ddewis oedd project llenyddol, ac yn yr ysgol ro'n i'n casáu'r gwersi Saesneg, dadansoddi llyfrau a barddoniaeth.

Roedd yr ail beth yn syml: does dim angen i fi sefyll yr arholiad er mwyn cael swydd neu un rhywbeth arall. Pam ddioddef y straen?

Wel weithiau mae angen i fi gael tipyn o straen, tipyn o her, rhywbeth sy'n fy ngorfodi i i wneud rhywbeth gwahanol er mwyn gwella. Do'n i'n gwybod dim byd am lenyddiaeth Cymraeg, a dweud y gwir, ond dyn nhw ddim yn edrych am erthygl ysgolheigaidd, dim ond eich bod chi'n gwneud gwerthfawrogiad o'r darnau ac yn cyfathrebu amdanyn nhw.

Felly, pa brofion sydd yna?

1. Gwrando, gwylio a deall. Dyna beth dyn ni'n neud yn y dosbarth. Bron bob tro bydd a darn gwrando a deall yn dod o episod Beti a'i phobol ble mae Beti George yn cael cyfweliad gyda rhywun. Fel arfer mae'r sgwrs yn glir. Dych chi'n gallu gwrando ar lawer o episodau o'r rhaglen ar safle Radio Cymru. Ro'n i'n poeni lot am y prawf hwn ond ar ôl gwrando ar sawl episod aeth pethau yn well.
2. Siarad (Prawf Llafar). Dim ond sgwrsio gydag arholwr ac i fod yn onest taswn i'n gallu gwneud hynny, basai un rhywun achos dw i ddim yn sgwrsio yn hyderus hyd yn oed yn Saesneg. Mae'n rhaid i chi ddarllen dau lyfr o restr ac yna yn sgwrsio amdanyn nhw hefyd.
3. Ffolio. Gwaith byddwch chi wedi paratoi erbyn diwedd mis Ebrill. Pedwar traethawd tua tudalen yr un, a sgwrs gyffredinol ar dâp. Hefyd, naill ai Y Project Ymarferol neu Y Project Llenyddol. Mwy am hynny wedyn.
4. Darllen a deall. Ar ôl ddarllen Craciau, Noson yr Heliwr a Rhwng Edafedd yn y dosbarth bydd y darnau yma'n easy peasy.
5. Ysgrifennu. Mae'n rhaid ysgrifennu'n fwy ffurfiol, ond bydd y traethodau yn help mawr.

Os oes modd i chi gwneud y project ymarferol baswn i'n dweud bod lot haws. Dych chi'n gweithio am 20 awr mewn sefyllfa lle mae pobl yn siarad Cymraeg. Mewn ysgol, mewn meithrin, grŵp Cymraeg, siop Cymraeg, ayyb. Wedyn ysgrifennu tudalen neu ddau am y profiad a recordio sgwrs am y profiad. Os dych chi yn gweithio'n well gyda phobl eraill, dyna chi.

Doedd dim cyfle i fi wneud hynny (yn enwedig achos mod i'n rhy hwyr i ddechrau) felly dewisais i'r Project Llenyddol. Rhan un yw gwylio drama Cymraeg, neu ffilm hir Cymraeg, ysgrifennu adolygiad (hanner tudalen) a recordio sgwrs 15 munud ar dâp. Mae lot o eiriau yn 15 munud, felly roedd rhaid i fi baratoi yn fanwl. Mae'r ffilmiau ar gael ar DVD ond gwyliais i Hedd Wyn ar youtube.

Rhan dau yw traethawd ar bedair cerdd. Dewisais i'r grŵp ar y thema Rhyfel achos roedd cysylltiad gyda'r ffilm. Pan ddechreuais i edrych ar y cerddi ro'n i mewn panig achos deallais i ddim byd. Ond ar ôl dipyn o waith dechreuodd pethau gwympo mewn lle. Dysgais i dipyn am gynghanedd ac englyn, ffurfiau sy'n unigryw i farddoniaeth Cymraeg. Dechreuais i fwynhau pwnc o'n i'n arfer casáu yn yr ysgol. Wel tipyn bach.

Roedd llawer o waith yn y ffolio, ond roedd e'n werthfawr dros ben er mwyn gwella safon fy Nghymraeg a hefyd codi diddordeb mewn diwylliant Cymraeg. Roedd fy Mam yn arfer dweud

Mwy dych chi'n rhoi i fywyd, mwy dych chi'n derbyn

Mae hynny yn wir.

Gwaith / Cartref Cyfres 5

Dechreuodd y gyfres newydd o'r ddrama boblogaidd ar 18 Ionawr. Mae'r episod cyntaf ar gael ar S4C Clic ac yn dod i ben ar 15 Chwefror.

Tasech chi ddim wedi gweld y rhaglen hon eisoes byddai'n werth ei thrio. Mae'n stori am athrawon a disgyblion Ysgol Gymraeg Bro Taf, yn eu gwaith ac yn y cartref. Tipyn bach fel Waterloo Road ond mae mwy o hiwmor a dyw'r sioe ddim yn cymryd ei hunan mor ddifrifol.

Acen y Dysgwr

Pan dyn ni'n meddwl am y Beibl Cymraeg yr enw enwocaf dyn ni'n cofio yw William Morgan. Cyfieithodd e'r Beibl cyfan i'r Gymraeg a chyhoeddwyd ei Feibl ym 1588. Ym 1988 cynhyrchwyd set o stampiau gan y Swyddfa Bost i gofio'r gwaith. Mae First Day Cover gyda'ng wraig, anfonwyd iddi gan ei thad. Roedd stamp William Morgan ei hunan yn werth 18c ond roedd un o'i gydweithwyr, William Salesbury yn werth 26c.

Cafodd y Testament Newydd ei gyfieithu yn gyntaf ac Salesbury oedd y prif gyfieithydd. Cyhoeddwyd ei waith yn gyntaf ym 1567. Roedd Salesbury yn ysgolhaig disglair a gwnaeth e gyfieithiad ardderchog y Testament Newydd yn ogystal â chynhyrchu geiriadur Saesneg-Cymraeg a hefyd disgrifiad seiniau'r iaith Cymraeg (A briefe and a playne introduction, teachyng how to pronounce the letters in the British tong).

Ond roedd gyda fe syniad yn ei ben sy'n ein heffeithio ni yn yr iaith Cymraeg erbyn heddiw. Er mwyn safoni'r iaith i'w gwneud hi'n fwy derbyniol i ysgolheigion eraill, ceisiodd e Ladineiddio hi, hynny yw, gwneud rhai geiriau Cymraeg yn edrych fel geiriau Lladin. Ysgrifennodd e Eccles yn lle Eglwys a Discipulon yn lle Disgyblion. Dyw'r ffurfiau hyn ddim wedi goroesi erbyn heddiw ond mae un sy wedi sticio. Heddiw dyn ni i gyd yn ysgrifennu ei (yn debyg i'r Lladin eius) ond dyn ni'n dweud i.

Ysgrifennodd Gareth King hynny yn y Modern Welsh Dictionary:

In all its uses, ei sounds in normal speech (and always has) as if spelt i - the spelling is an artificial one based on mistaken etymology. Pronouncing it as written sounds affected to most native speakers.

Ond beth ydyn ni dysgwyr yn dweud fel arfer? ei wrth gwrs, neu ai. Pan dyn ni'n dechrau mewn dosbarth Cymraeg, dyn ni'n dysgu bod y Gymraeg yn cael ei hysgrifennu yn ffonetig. Easy peasy bob tro, popeth yn rheolaidd. Wel o'i chymharu â Saesneg, sy'n hollol wallgof, mae hynny yn wir wrth gwrs, ond mae tipyn bach o afreolaidd amdani.

Gaeaf, cynhaeaf, amaethwr, gwasanaethau ... ym mhob un dylai ae yn cael ei ynganu fel ei. Sa i'n siŵr pam, ond rheol anffurfiol Simon (no money back, no guarantee) yw

ae in the penultimate syllable is pronounced as ei

Does dim problem gyda (geiriau) bod yn afreolaidd ond yn aml, dyn ni'n edrych ar y sillafiad yn unig a dyn ni ddim yn sylwi'r gwahaniaeth gyda'n clustiau. Ar ôl tua 10 mlynedd o ddysgu Cymraeg mae'n rhaid i fi geisio newid sut dw i'n ynganu rhai geiriau cyfarwydd iawn er mwyn sbico better Welsh.

Technoleg i'r Adwy

Y tro diweddaf soniais i am Ap Geiriaduron, offeryn defnyddiol iawn i gadw ar eich ffôn symudol (er gwaetha fy nghwynion). Clywais i ddoe am wasanaeth ar-lein i gywiro sillafu a gramadeg Cymraeg, Cysill Ar-lein. Mae'r safle hwn yn dod o Brifysgol Bangor hefyd ac mae e'n ar gael am ddim. Teipiwch (neu ludo) eich testun yn y bwlch a chlicio ar Wirio. Bydd e'n dangos y camsillafiadau ac yn awgrymu geiriau eraill, a bydd e'n dangos camgymeriadau gramadegol a chamdreigladau ac yn esbonio'r reswm ac awgrymu'r ffurf cywir.

Gwaith cartref Cymraeg? Dim problem. Sgwennwch draethawd yn Saesneg, Google Translate, Cysill Ar-lein a dyna chi - traethawd llenyddol fel un gan Kate Roberts. Wel nid cweit. Fel pob spellcheck does dim syniad gyda fe am yr ystyr. Sothach yw sothach, hyd yn oed sothach cywir. Ond mae e'n ddefnyddiol iawn, yn enwedig i gywiro'r blog hwn.

Wrth siarad am sothach, mae Microsoft Word yn un da i drosglwyddo Cymraeg da i Wenglish wedi manglo gan droi 'i' → 'I' a 'iawn' → 'yawn' ayyb. Fel arfer mae e'n neud hynny yn dawel a dw i ddim yn sylweddoli tan y diwedd - Be'? Ysgrifennais i mo hynny! Wrth gwrs dych chi'n gallu troi'r spellcheck off yn yr opsiynau ond mae e'n off mewn dogfennau Saesneg hefyd wedyn. Y tric yw gwahanu iaith y ddogfen. Ewch i Review ar y rhuban ac wedyn Language, Set proofing language a dewiswch Welsh (neu Do not check spelling and grammar).

Yn anffodus does dim esgus gyda fi bellach am gamdreiglo mor aml.

Iaith y Tŷ Bach

Derbyniais i Kindle dros y Nadolig - bachgen da o'n i y llynedd - a dw i wedi prynu fy llyfr Cymraeg cyntaf ar ei gyfer, Mr Blaidd gan Llwyd Owen. Cafodd rhan o'r stori 'ma ei ddefnyddio ym mhrawf darllen a deall arholiad Uwch 2014 ac edrychodd e'n ddiddorol. Stori ditectif yw hwn sy'n sôn am bethau tywyll; stori am lofruddiaeth, puteiniaid, treiswyr ayyb. Ond mae llawer o hiwmor hefyd mewn bywyd yr hen dditectif sy'n breuddwydio am fyw yn Sbaen ar ôl iddo fe ymddeol, gyda chymaint o ferched ifanc sy'n ei ffansio fe.

Dw i wedi prynu ffôn symudol newydd hefyd ar ôl i fi golli amynedd gyda'r un hen, araf ... buffering ... araf. Ac, we-hei! mae digon o le i mi lawrlwytho Ap Geiriaduron bellach, geiriadur swyddogol, parchus o brifysgol Bangor, sy'n addas i iPhone ac Android. Roedd y geiriadur ar fy hen ffôn yn niwsans achos yr hysbysebion. Byddwn i hanner ffordd trwy deipio gair tu mewn a - bing! Prynwch Candy Crush Saga Nawr! Bargen! Cau'r hysbyseb, cau'r ap, dechrau eto. Grrr.

Wrth gwrs mae popeth yn iawn nawr. Ap go iawn, dim hysbysebion o gwbl, atebion cyflym ... ond mae problem newydd. Mae'r geiriadur y brifysgol yn barchus iawn ac mae rhai geiriau pwysig ar goll.

Roedd y bwyty'n drewi ar ddiwedd y dydd, o saim a bacwn, rhechfeydd a mwg.

Hmm, mae'n swnio'n cyfarwydd ond beth yw'r gair? Wel mae'n amlwg bod neb yn y brifysgol yn rhechu erioed achos does dim un gair sy'n dechrau gyda rhech. Mae'r llyfr yn llawn o iaith liwgar sy ddim yn cael ei esbonio yn yr ap.

Mae'r llyfr yn sôn am dogging hefyd (rhan bwysig o fy addysg yw'r stori 'ma). Mae'r prif dditectif yn archwilio ar y we, ac yn darllen hefyd am seagulling. Beth yn y byd yw seagulling? Lle tywyll siwr o fod ac oes cymorth gyda'r disgrifiad o'r geiriadur enfawr? Nac oes. Mae'r twr iforaidd yn lle saf a chyfforddus o hyd.

Iaith y Nefoedd

Yr wythnos hon ro'n ni'n drilio ymadroddion yn debyg i "gwyn eich byd".
Dw i'n mynd i ffwrdd fory - Gwyn eich byd chi
Mae e'n ymddeol y mis nesa - Gwyn ei fyd e.

Mae hi'n swnio braidd yn od, ond hen idiom yw hynny. Ym Meibl William Morgan mae'r rhan gyntaf o'r Bregeth ar y Mynydd yn cael ei hadnabod fel 'Y Gwynfydau' achos mae pob pennill yn dechrau gyda 'Gwyn eu byd'

Gwyn eu byd y rhai sy'n dlodion yn yr ysbryd,
oherwydd eiddynt hwy yw teyrnas nefoedd.

Mae cyfieithiad cyfoes yn hollol wahanol

Mae'r rhai sy'n teimlo'n dlawd ac annigonol wedi eu bendithio'n fawr,
oherwydd mae'r Un nefol yn teyrnasu yn eu bywydau

Defnyddiodd Waldo Williams  yr un idiom yn gytgan ei gerdd 'Y Tangnefeddwyr', un o'r cerddi Gymraeg enwocaf yr ugeinfed ganrif.

Gwyn eu byd tu hwnt i glyw,
Tangnefeddwyr, plant i Dduw.

Astudiais i'r gerdd ar gyfer arholiad uwch y llynedd ac mae hi'n un pwerus. Heddychwr oedd Waldo Williams a lleoliad ei gerdd yw’r bomio Abertawe dros dri diwrnod ym mis Chwefror 1941. Nid am y rhyfel ei hun yw’r gerdd ond am agweddau pobl tuag at ei gilydd. Dysgodd o’i rieni bwysigrwydd gwirionedd a maddeuant, a'r perygl o feirniadu pobl a chenhedloedd fel petai ni sy’n dda a’r rheini sy’n ddrwg.

Ar ddiwedd y gerdd mae'r bardd yn gofyn pam ddylwn ni boeni am bethau bychain fel hyn pan mae’r holl fyd yn fflam? Yn ôl Waldo, dylwn, achos mae cymdeithas sefydlog yn seiliedig ar wirionedd a maddeuant, nid ar nerth a choncwest.

Tybed byddai Waldo'n cytuno â theimladau arddangoswyd ar dudalen cyntaf  cylchgrawn 'Charlie Hebdo' yr wythnos hon?

Mae popeth yn cael ei maddau;
Fi hefyd yw Charlie

Teipio'r to bach a'i ffrindiau

Fel arfer dw i'n defnyddio 'Word' i deipio dogfennau yn Gymraeg achos mae'n hawdd ffeindio llythrennau acennog. Ond sut i wneud yn y blog 'ma? Bysellfwrdd (keyboard) Cymraeg wrth gwrs! Dyma'r manylion sy'n arddangos sut i wneud hyn ar safle MEUCymru. Mae'n rhaid i fi gyfaddef bod defnyddiais i'r tudalen Saesneg, ond peidiwch â dweud wrth neb.

Ar y taskbar nawr mae 'EN'. Cliciwch yna i newid i 'CY'.

Dyma'r rhestr shortcuts, a dyma ni - to bach ar y tŷ bach.

Blwyddyn Newydd Dda

Dyma'r post cyntaf 2015, gwell hwyr na hwyrach.

Roedd fy ngwraig yn chwilio am fideo o draddodiadau nos galan a ffeindiodd hi'r peth yma.

Cymru, gwlad y gân! Y dyddiau hyn mae deddfau gwrthderfysgaeth yn erbyn pethau fel hyn. Cadwch fwced o ddŵr oer llan llofft, jyst rhag ofn.